|
|
CzΩ╢ci
sk│adowe silnik≤w:
1.
Uk│ad korbowy
Przez zmianΩ ruchu posuwisto-zwrotnego
t│oka na ruch obrotowy wa│u korbowego uk│ad korbowy po╢redniczy w przekazywaniu
na zewn▒trz silnika jego mocy.
Uk│ad korbowy
sk│ada siΩ z nastΩpuj▒cych czΩ╢ci zasadniczych:
- t│oka,
- pier╢cieni t│okowych,
- sworznia t│okowego z elementem
ustalaj▒cym,
- korbowodu,
- wa│u korbowego z ko│em zamachowym
T│ok. T│ok spe│nia
w silniku wa┐ne zadania:
- stanowi on ruchome i szczelne
zamkniΩcie cylindra,
- przenosi, za po╢rednictwem korbowodu,
si│Ω ci╢nienia gaz≤w na wa│ korbowy,
- zapewnia prowadzenie g≤rnej czΩ╢ci
korbowodu.
Z funkcji t│oka
wynika, ┐e jest on jednym z zasadniczych element≤w silnika. Prawid│owa
i niezawodna praca t│oka ma istotne znaczenie dla pracy ca│ego silnika,
miΩdzy innymi ma ona decyduj▒cy wp│yw na cichobie┐no╢µ silnika, na ilo╢µ
gaz≤w przedostaj▒cych siΩ z cylindra do skrzyni korbowej oraz na zu┐ycie
oleju. Stopie± zu┐ycia t│oka, pier╢cieni oraz g│adzi cylindrowej jest zasadniczym
wska╝nikiem okre╢laj▒cym celowo╢µ dalszej eksploatacji silnika lub konieczno╢µ
oddania go do naprawy g│≤wnej.
Warunki pracy
t│oka w cylindrze nie s▒ korzystne przenosi on wysokie, gwa│townie narastaj▒ce
ci╢nienie, porusza siΩ z du┐▒ prΩdko╢ci▒ i nagrzewa do wysokiej temperatury.
T│oki silnik≤w
spalinowych wykonuje siΩ z ┐eliwa lub stop≤w lekkich, a w niekt≤rych wypadkach
- ze staliwa. Obecnie najbardziej rozpowszechnione s▒ t│oki ze stop≤w lekkich.
DziΩki dobrej przewodno╢ci cieplnej stop≤w lekkich t│oki te rozgrzewaj▒
siΩ do ni┐szej temperatury ni┐ t│oki ┐eliwne, co umo┐liwia stosowanie wy┐szych
stopni sprΩ┐ania. Prawie dwukrotnie mniejszy ciΩ┐ar t│ok≤w ze stop≤w lekkich
w por≤wnaniu z t│okami ┐eliwnymi umo┐liwia stosowanie wiΩkszych prΩdko╢ci
obrotowych dziΩki zmniejszeniu si│ bezw│adno╢ci. Poza tym stopy lekkie
maj▒ dobre w│a╢ciwo╢ci ╢lizgowe po stali i ┐eliwie. »eliwna tuleja cylindrowa,
t│ok ze stopu lekkiego, ┐eliwne pier╢cienie i stalowy sworze± t│okowy stanowi▒
pod wzglΩdem w│a╢ciwo╢ci ╢lizgowych materia│≤w dobrze dobrany zesp≤│.
W t│oku wyr≤┐niamy
nastΩpuj▒ce g│≤wne czΩ╢ci:
- denko,
- czΩ╢µ uszczelniaj▒c▒,
- czΩ╢µ prowadz▒c▒,
- piasty sworznia.
Kszta│t denek
bywa r≤┐ny: w silnikach z zap│onem iskrowym denka mog▒ byµ p│askie lub
wypuk│e, natomiast w silnikach z zap│onem samoczynnym kszta│t denek, niekiedy
bardzo z│o┐ony, zale┐y od rodzaju komory spalania.
CzΩ╢ci▒ uszczelniaj▒c▒
nazywa siΩ tΩ czΩ╢µ t│oka, w kt≤rej umieszczone s▒ pier╢cienie t│okowe.
Liczba pier╢cieni zale┐y od najwy┐szego ci╢nienia gaz≤w i od prΩdko╢ci
obrotowej silnika. Przy wiΩkszej prΩdko╢ci obrotowej czas trwania suwu
pracy jest kr≤tszy, a zatem mniej gaz≤w zd▒┐y siΩ przecisn▒µ przez nieszczelno╢ci.
W silnikach z zap│onem iskrowym stosuje siΩ 2 - 4 pier╢cieni, a w silnikach
z zap│onem samoczynnym - 3 - 6. Jeden, najni┐ej po│o┐ony pier╢cie± jest
pier╢cieniem zbieraj▒cym, kt≤ry zapobiega przedostawaniu siΩ nad t│ok nadmiernej
ilo╢ci oleju. Czasem stosuje siΩ dwa pier╢cienie zbieraj▒ce, przy czym
jeden z nich umieszcza siΩ poni┐ej osi sworznia. Przedostawanie siΩ oleju
do komory spalania jest uzale┐nione przede wszystkim od luz≤w pomiΩdzy
pier╢cieniem a t│okiem. Je┐eli pier╢cie± jest zbyt lu╝no osadzony w rowku,
to wyst▒pi tzw. pompowanie oleju do g≤ry, co jest jedn▒ z przyczyn nadmiernego
zu┐ycia oleju.
CzΩ╢µ prowadz▒ca
( lub tzw. no╢na ) t│oka po│o┐ona jest poni┐ej pier╢cieni ( nie licz▒c
pier╢cienia zbieraj▒cego, osadzonego poni┐ej sworznia ). Zadaniem tej czΩ╢ci
jest prowadzenie t│oka w cylindrze z r≤wnoczesnym przeniesieniem si│y prostopad│ej
do osi cylindra, bΩd▒cej sk│adow▒ si│y dzia│aj▒cej wzd│u┐ korbowodu. Z
tych wzglΩd≤w czΩ╢µ prowadz▒ca powinna byµ ╢ci╢le dopasowana do tulei cylindra
w celu zapewnienia spokojnej pracy t│oka bez stuk≤w i uderze±.
Piasty sworznia
s│u┐▒ do u│o┐yskowania sworznia t│okowego. Poniewa┐ stanowi▒ one du┐e skupienie
materia│u, to po rozgrzaniu podczas pracy zwiΩkszaj▒ siΩ w okolicy piast
wymiary zewnΩtrzne t│oka. Aby to zwiΩkszenie wymiar≤w nie doprowadzi│o
do zatarcia lub zakleszczenia t│oka stosuje siΩ wg│Ωbienia dooko│a otworu
na sworze±.
Pier╢cienie t│okowe
. Rozr≤┐nia siΩ dwa rodzaje pier╢cieni t│okowych:
- uszczelniaj▒ce, kt≤re uszczelniaj▒
t│ok w tulei cylindrowej;
- zgarniaj▒ce, kt≤re zapobiegaj▒
przenikaniu nadmiernych ilo╢ci oleju do przestrzeni nad t│okiem.
Poza wymienionymi
zadaniami pier╢cienie obu rodzaj≤w powinny zapewniµ prawid│owe rozprowadzanie
smaru po g│adzi cylindrowej i skuteczne odprowadzanie ciep│a z denka t│oka
do ch│odzonych ╢cianek cylindra.
Dla spe│nienia
tych zada± pier╢cienie t│okowe musz▒ swobodnie sprΩ┐ynowaµ i przylegaµ
do g│adzi oraz musz▒ m≤c swobodnie wyd│u┐aµ siΩ przy nagrzaniu podczas
pracy. W tym celu pier╢cienie s▒ rozciΩte, a ich obw≤d zewnΩtrzny jest
nieco mniejszy od wewnΩtrznego obwodu cylindra.
Pier╢cienie t│okowe
wykonuje siΩ ze specjalnego ┐eliwa stopowego. Pierwszy od strony komory
spalania pier╢cie± uszczelniaj▒cy, pracuj▒cy w najciΩ┐szych warunkach,
pokrywa siΩ czasem warstw▒ chromu w celu zwiΩkszenia odporno╢ci na zu┐ycie.
Pier╢cienie uszczelniaj▒ce
maj▒ przekr≤j prostok▒tny. Pier╢cienie zgarniaj▒ce maj▒ od strony g│adzi
cylindrowej rowek oraz otworki, kt≤rymi zbieraj▒cy siΩ w rowku pier╢cienia
olej sp│ywa do rowka w t│oku, a dalej - specjalnymi otworkami - na wewnΩtrzn▒
stronΩ t│oka.
PrzeciΩcia pier╢cieni
mog▒ mieµ r≤┐ny kszta│t. NajczΩ╢ciej stosowane s▒ przeciΩcia proste lub
sko╢ne, pod k▒tem 0,78 rad ( 45 stopni ). Szeroko╢µ przeciΩcia ( po w│o┐eniu
pier╢cienia do cylindra w stanie zimnym ) wynosi 0,25 - 0,60 mm.
Pier╢cienie uszczelniaj▒ce
nak│ada siΩ zwykle na t│ok tak, aby przeciΩcia poszczeg≤lnych pier╢cieni
by│y rozmieszczone r≤wnomiernie na obwodzie t│oka. W silnikach dwusuwowych
pier╢cienie musz▒ byµ zabezpieczone przed przesuwaniem siΩ w rowkach, aby
zapobiec zaczepianiu ko±c≤w pier╢cienia o krawΩdzie okien kana│≤w i wy│amaniu
pier╢cienia.
W czasie pracy
luz pier╢cienia w rowku t│oka oraz szeroko╢µ szczeliny powiΩkszaj▒ siΩ.
Ma to niekorzystny wp│yw na pracΩ silnika ( spadek mocy, zwiΩkszone zu┐ycie
paliwa i oleju ). W zwi▒zku z tym prowadzi siΩ okresow▒ kontrolΩ luz≤w
pier╢cieni i szeroko╢ci szczeliny.
W drugiej czΩ╢ci
artyku│u "CzΩ╢ci sk│adowe silnik≤w" napiszΩ o sworzniach t│okowych, korbowodach,
wa│ach korbowych i o ko│ach zamachowych.
|
